اثر بافت و ساختمان خاک و گیاه تربچه بر مقدار نیکل در خاک، زه آب و گیاه

سابقه و هدف: در بسیاری از کشور ها از فاضلاب و پساب صنعتی در آبیاری زمین های کشاورزی بهره گیری می شود و آلودگی خاک این مناطق با فلزهای سنگین یکی از دلایل نگرانی انسان ها می باشد. آلودگی خاک از طریق فعالیت های انسانی به عنوان یک مشکل شایع شناخته شده است. معمولاً فلزهای سنگین به علت جذب شدید به فاز جامد خاک تحرک کمی دارند و به همین دلیل از آلاینده های ماندگار در خاک می باشند، ولی عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی زیادی حرکت فلز های سنگین در خاک را تحت تأثیر قرار می دهد. هدف از این پژوهش بررسی پیامد همزمان بافت و ساختمان خاک و کشت گیاه بر مقدار نیکل در خاک، آب زهکشی شده و گیاه در شرایط آبیاری با آب حاوی نیکل بود. مواد و روش ها: در این مطالعه ستون هایی به قطر 5/22 و ارتفاع 30 سانتی متر از خاک دست خورده (بدون ساختمان) و دست نخورده (دارای ساختمان) از دو خاک لوم رسی (cl) و لوم شنی (sl) استفاده شد. در نیمی از ستون های خاک (دست خورده و دست نخورده) تربچه (raphanus sativus l.) کاشته شد و آبیاری همه ی ستون های خاک با آب حاوی نیکل انجام شد. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در هر دوره آبیاری از زه آب خروجی ستون های خاک نمونه برداری شد. پس از برداشت جداگانه بخش های هوایی و ریشه گیاه تربچه، از سه لایه 0-10، 10-20 و 20-30 سانتی متری خاک نمونه برداری انجام شد. سپس غلظت نیکل در آب زهکشی شده، لایه های خاک و همچنین اندام هوایی و ریشه گیاه تربچه با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری گردید. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که غلظت نیکل در خاک های لوم شنی دست نخورده حدود 34% بیشتر از خاک های لوم رسی دست نخورده بود، که این امر نشان دهنده اهمیت ساختمان و پیوستگی بهتر منافذ در خاک های لوم رسی و جذب کمتر نیکل توسط کلوئیدهای خاک در مقایسه با خاک لوم شنی است. غلظت نیکل در خاک های دست خورده 5/1 برابر بیشتر از خاک های دست نخورده بود که ممکن است به علت تماس کمتر نیکل با کلوئیدهای خاک و جذب کمتر آن در این خاک ها به علت داشتن مسیرهای ترجیحی برای جریان آب باشد. همچنین غلظت نیکل در زه آب ستون های خاک با کشت تربچه در برابر ستون های بدون کشت گیاه بیشتر بود. که می توان دلیل آن را با پیدایش خاکدانه های درشت و درز و ترک های ساختمانی و همچنین کانال های ریشه در ستون های همراه با کشت گیاه مرتبط دانست. در این پژوهش فاکتور ترابری نیکل در گیاه تربچه بیشتر از یک بود، بنابراین تربچه می تواند یک گیاه بیش اندوز نیکل به شمار رود. نتیجه گیری: غلظت بالای نیکل در آب و خاک نشان دهنده توان جابجایی این آلاینده در این خاک ها با کشت گیاه بیش اندوز تربچه است. بنابراین مدیریت کشاورزی می تواند نقش ویژه ای در تعیین آلودگی خاک و آب های زیرزمینی به فلزهای سنگین داشته باشد.